door Edwin van Wijk
Sinds de jaren ’60/’70 kennen we activistische NGO’s die bedrijven publiekelijk aanspreken op hun gedrag. Greenpeace dat met z’n Rainbow Warrior de walvisjacht en dumpingen van radioactief of anderszins giftig afval op zee probeerde tegen te gaan, Stichting Wakker Dier dat de Plofkip en de Kiloknaller uit de wereld probeert te helpen en Milieudefensie dat Shell aanspreekt op milieuvervuiling en het verergeren van het klimaatprobleem.
In Engeland is sinds kort een nieuwe vorm van activisme zichtbaar, waarbij NGOs zoals ‘Fund Our Future’ zich keren tegen banken die bedrijven financieren die zich bezig houden met fossiele brandstoffen. Alsof Milieudefensie en Wakker Dier niet Shell, Albert Heijn of KFC zouden aanpakken, maar hun huisbanken ABN AMRO, ING of Rabobank. Omdat zij het financieel mogelijk maken dat hun klanten kunnen doorgaan met hun ongewenste gedragingen.
Aan de overkant van het kanaal worden momenteel met name banken als HSBC en Barclays op de korrel genomen omdat zij grote oliemaatschappijen als Shell en BP als klant hebben. ‘Funding Our Future’ wil dat deze banken onmiddellijk ophouden met het verstrekken van leningen of kredieten aan bedrijven die zich bezig houden met olie, gas of steenkool. Hiervoor organiseert het onder andere petities en email-bombardementen aan de ceo’s van deze banken.
Maar Britse activisten maken ook gebruik van ‘Brandalism’ een anarchistische guerilla-achtige reclamekunstvorm die in 2012 ontstond om het straatbeeld te heroveren op grote adverteerders. (‘Revolting against corporate control of culture and space’’). Waar aanvankelijk billboards in bushokjes clandestien werden vervangen door artwork, soms met een maatschappelijke of culturele boodschap, duiken de laatste tijd ook corporate advertising-achtige reclames op die op het eerste gezicht afkomstig lijken van financiële dienstverleners zelf.
Zo is op een poster met het logo van HSBC te lezen: “WE ARE MORE THAN JUST A BANK” (tot zo ver niets dat verbazing wekt, want elke bank vindt zichzelf bijzonder). Maar dan vervolgt de tekst met: ‘We are an uncontrollable dark energy source that feeds on your natural resources, connectivity and human spirit. We find it hilarious that your pathetic planet is burning and would sell your kids if that made a profit.” <logo> HSBC, Fossil Fuel Funding, Dictator Backing, Little Fracking Bankers
Maar daar blijft het niet bij. Andere activisten (of dezelfde, wie zal het zeggen?) hebben HSBC-reclameposters gemaakt met teksten over het financieren van Amerikaanse gevangenissen (hoezo, Black Lives Matter.?!…) en over steun aan het regime in China voor het onderdrukken van Hongkongers. Of over het faciliteren van witwassen, belastingontduiking, wapen- en drugshandel en dergelijke (‘They call it crime, we call it business’).
Ik ben er eens wat dieper ingedoken en kom tot de conclusie dat het te maken zou kunnen hebben met twee belangrijke ontwikkelingen. Een gebrek aan integriteit, en een onderschatting van de aanstormende groep nieuwe burgers en consumenten, Generatie Z.
Wat integriteit betreft, HSBC staat zich er op voor dat ze maatschappelijk verantwoord en duurzaam opereert. VOOR een beter milieu en TEGEN ontbossing en opwarming van de aarde. VOOR gelijkheid en TEGEN discriminatie. Net als vrijwel alle grote banken of corporates heeft ze ESG-principes en een ‘purpose’ (‘Together we Thrive’). Maar als vervolgens blijkt dat daar tegen wordt gezondigd omdat het nu eenmaal lucratief is en beter voor de aandeelhouder of de eigen bonussen, dan krijg je die natuurlijk keihard terug.
Zoals Brandalism het in een oproep aan haar achterban van ‘artists’ formuleerde: ‘HSBC mask their destructive finance and investment practices with millennial-friendly, cosmopolitan-chic adverts which aim to unite us over our shared love of Colombian coffee and Swedish furniture. But their appeal to happy multiculturalism is in sharp contrast to the impacts of their investments abroad including their hand-in-glove financial support for fossil fuel projects, arms companies, deforestation and land grabs . We’re calling on artists to create billboard and bus stop poster artworks to provide an alternative take on HSBC. We want to reveal a different side to HSBC’s “global citizen” image. Banks and corporations get to shout their slogans on ad screens across our cities; it’s time we had a right of reply. (voor het hele document, volg deze link: http://brandalism.ch/wp-content/uploads/2020/09/HSBC_Artist-Call-Out_4thOctamend.pdf)
De term ‘Millennial-friendly’ in de oproep zegt eigenlijk alles. Vrijwel alle banken en corporates richten zich -net als HSBC- op Generatie Y, de millennials. Dertigers die elke Avocado Toast of Quinoasalade die ze nuttigen fotograferen voor op hun Instagram-account. Idealistische dromers die je met een welluidende purpose kunt inpalmen. Maar de tieners en twintigers van Generatie Z zijn binnenkort al 50% van de consumentenmarkt en totaal anders dan de generatie voor hen. Zij zijn van “cut the crap” en “tell it like it is”. ‘Niet lullen maar poetsen’.
Bedrijven die hun activiteiten in een te mooi daglicht plaatsen zijn in hun ogen (terecht) ongeloofwaardig en “af”. Wereldverbeterende initiatieven worden zeker ook door Generatie Z van harte toegejuicht, geëist zelfs, maar maak er dan wel zichtbaar en transparant werk van! Praatjes vullen geen gaatjes…
Mijn advies aan bedrijven die ook in de nabije toekomst willen worden gewaardeerd door brede groepen consumenten is dan ook: Wees authentiek en integer.
Concreet betekent dit: Doe je niet mooier, groter of belangrijker voor dan je bent en erken vooral je tekortkomingen. Zeg alleen wat je weet dat waar is en doe alleen wat je weet dat juist is. Fouten maken mag, maar biecht die fouten dan wel zelf op, zeg wat je ervan hebt geleerd (en ruim je rotzooi op). Vertel hoe je ervoor gaat zorgen dat het in de toekomst beter gaat en laat dat zien. Beloof geen gouden bergen maar doe ook niet aan underpromising want dat is net zo goed misleidend en niet integer.
Neem je stakeholders serieus. Praat met ze, luister naar ze. Eerbiedig je gedane beloftes en voldoe aan gerechtvaardigde verwachtingen (of stel ze bij).
Kortom, stop met bullshit-PR!
